52
TEKST: JENNE JAN HOLTLAND | FOTO’S: LIEVEN VAN ASSCHE
Designer Jacek Utko (49) reist de wereld rond om
worstelende kranten een nieuwe look te geven.
Ook De Persgroep-titels als De Morgen en Het
Parool kregen al een opfrisbeurt van de Pool – en
vielen gelijk in de prijzen. Intussen verschuift
Utko’s werkterrein zich meer en meer naar het web.
Is er nog toekomst voor papier?
Op een conferentie in Zwitserland
kreeg Jacek Utko een tijdje terug de
vraag of hij een praatje wilde hou-
den. ‘Het mocht niet over de papie-
ren krant gaan, alleen over web. De
krantenwereld gelooft niet meer dat
print het verschil kan maken. Terwijl:
natuurlijk kan dat! Er is altijd ruimte
voor verbetering.’
Jacek Utko veert op van zijn stoel.
Nu komt hij op stoom. Met zijn
rafelige trui en leren jekker vol-
doet hij niet onmiddellijk aan het
clichébeeld van een hippe desig-
ner. Geestdriftig is hij wel, zolang
hij over zijn vak mag praten. Die
drive leverde hem klussen op in 24
landen, waar hij als bladendokter
werd ingeroepen om worstelen-
de titels een fris gezicht te geven.
Daaronder ook De Persgroep-kran-
ten als De Morgen, het AD en
– meest recent – Het Parool.
Datzelfde Parool won kortgeleden
de titel World’s Best Designed News-
paper. ‘Zijn’ vierde titel, vertelt Utko
trots.
‘De competitie was killing, met ik
denk wel twaalf topkranten. Midden
in de nacht, tegen drie uur, kreeg ik
een Whats app’je van John Koning,
de art director van Het Parool. De
prijs was toen net bekendgemaakt in
de VS. Dit is zo belangrijk voor me:
hoeveel mensen kunnen zeggen dat
ze er vier gewonnen hebben? Ik kon
daarna nauwelijks slapen! (lacht)’
Soms is de krantenwereld gekma-
kend eigenwijs. ‘Een typisch voor-
beeld? De Amerikaanse markt. Ame-
rikaanse kranten geven enorm om
kunst en cultuur en de opiniesectie.
En ze maken prachtige covers. Maar
ze vergeten het nieuws. Dat ziet er
nog altijd uit alsof het uit de jaren ne-
gentig komt, zo uit een machine ge-
rold. Het nieuws is de kern van wat
een krant doet! Ze geven er niks om.
Dat is waarom zoveel regio’s in de VS
nu zonder krant zitten.’
‘Om mijn allereerste computer te
kopen leende ik geld van mijn tan-
te. Eind jaren tachtig was dat, Polen
kwam net uit het communisme te-
voorschijn. Ik had architectuur ge-
studeerd en werkte bij een bureautje,
maar design vond ik spannender. Ik
bladerde door tijdschriften en belde
ze op met suggesties. In m’n eerste
maand had ik al meer verdiend dan in
al die eerdere baantjes.’
‘Natuurlijk is de krantenwereld con-
servatief, vooral de topmensen. Als
dat voortkomt uit respect voor de
lezer – welke koppen werken wel
en niet – vind ik dat prima. Waar ik
geen respect voor heb, zijn mensen
die wachten tot de status quo gaat
werken. Dan kan je lang wachten,
zoals de dinosaurussen op hun einde
wachtten. De Persgroep is een uit-
zondering vanwege zijn proactieve
houding: daar wordt veel gedaan aan
redesign, de eigenaren kopen kran-
ten op. Maar bij de meeste uitgevers
is de grondhouding angst. Oké, zeg
ik dan, maar als je blijft hangen in het
verleden, moet je niet verbaasd zijn
als niemand je product meer koopt.
‘Design gaat over een proces op gang
brengen, waarbij de hele organisatie
mee verandert: van de salesafdeling
tot de verhalenmakers. Het is een sy-
nergie. Doen die afdelingen niet mee,
dan is het succes van een groot rede-
sign maar kortstondig.’
‘Bij kleine kranten zijn oude gewoonten
het hardnekkigst. Daar zit misschien
één kerel die iets over design weet.
JACEK UTKO
